De moordende schutterskoning en andere waargebeurde verhalen: 120 jaar OEV1
Schutterij OEV1, ‘De Natte’, bestaat 120 jaar en dat wordt in het pinksterweekeinde gevierd met een pleinfeest. Zaterdag wordt al het boek Nat in de Wei gepresenteerd, met daarin honderd bijzondere verhalen uit de historie van de vereniging.
,,De vraag was of we de complete geschiedenis gingen vertellen of een verzameling mooie verhalen presenteren. We hebben voor het laatste gekozen”, zegt schrijver Bas van der Hoeven, voormalig redacteur van De Gelderlander en langjarig lid van De Natte.
Hij werd in de zeven jaar dat hij aan het boek werkte bijgestaan door een redactie die onderzoek verrichtte en voor hem als klankbord diende. Zelf zocht hij in allerlei archieven en op internet naar nieuwe verhalen, meer verduidelijking en details van bekende gebeurtenissen. ,,Bij het 100-jarig bestaan in 2002 leefde al het idee om een boek te maken, maar het probleem was dat er helemaal geen archief was. En niemand had tijd.”
De titel Nat in de Wei is natuurlijk een knipoog naar het boek van De DreugeBas van der Hoeven
De andere schutterij – OEV, de Dreuge – bestond in datzelfde jaar 150 jaar en had wél een boek: 150 jaar Dreug on den Diek. Van der Hoeven: ,,De schrijvers, Jan en Thea de Roos, hebben daarvoor heel veel boven water gekregen. De breuk tussen de twee schutterijen is nog nooit zo goed beschreven. Ik kon daar dankbaar gebruik van maken. Ik heb nog wel meer details op internet gevonden, want dat was er in 2002 nog nauwelijks. De titel Nat in de Wei is natuurlijk een knipoog naar het boek van De Dreuge.”
Zatlapperij was wijd verspreid
Millingen was sinds het begin van de vorige eeuw een verdeeld dorp door het schisma tussen de schutterijen. Het was in feite een conflict tussen de notabelen en de arbeiders van het dorp dat in het jaar 1901 tot uitbarsting kwam. De rijken onder aanvoering van steenfabrikant Steven Arnts splitsten zich af en vierden kermis met hun eigen club.
De 1 in OEV staat voor het jaar ‘01’. Pas een jaar later werd de nieuwe schutterij ook opgericht en in 1902 werden ook beide schutterstenten aan de Heerbaan gebouwd.
,,Omdat Jan en Thea de Roos die geschiedenis al zo goed hadden beschreven, heb ik me erop gericht om portretten te maken van de vijf hoofdrolspelers”, vertelt Van der Hoeven. ,,Grappig genoeg hebben die allemaal een straatnaam naar zich vernoemd gekregen. Pastoor Graat bijvoorbeeld, die eigenlijk helemaal niets van kermissen en schutterijen moest hebben. Aan de bisschop schreef hij: ‘zatlapperij is wijd verspreid in dit dorp’.”
Een nieuwe schutterij vond pastoor Graat alleen maar een nieuwe poel des verderfsBas van der Hoeven
,,Graat voerde ook meteen het 40-urige gebed in voor de vastentijd, zodat Millingen geen carnaval meer mocht vieren”, zegt Van der Hoeven. ,,Een nieuwe schutterij vond hij alleen maar een nieuwe poel des verderfs. Hij ging overstag omdat Steven Arnts namens De Natte duizend gulden schonk aan het Armenhuis. Eigenlijk liet hij zich dus omkopen.”
De moordende schutterskoning
Op 27 oktober 1919 werden de zussen Hanne en Door Makaaij slachtoffer van een brute roofmoord. De een werd dood in een greppel gevonden, de ander in haar bed. De dader werd enkele maanden later ontmaskerd: het was Millingenaar Thé Leijgraf, op dat moment de schutterskoning van De Natte. Hij stal twee geldkistjes van de zussen, die een winkel runden, omdat hij wilde trouwen met hun nichtje maar zelf niet gefortuneerd genoeg was.
Van der Hoeven: ,,Jan de Roos schreef ook over die moord een mooi boek en ik had het geluk dat ik vorig jaar een oud boek kreeg aangeboden dat in 1920 was geschreven door ene W.F. Hesselink, ‘omdat er iets over Millingen in stond’. Die Hesselink was een soort vaderlandse Sherlock Holmes die als eerste in Nederland bezig was met bloed en sporen bij recherchewerk.
,,In het boek, een soort instructieboek voor politiemensen, schreef hij gedetailleerd over de moord op de zussen omdat de veldwachter het zo goed had aangepakt. Hij was niet de slaapkamer in gerend en had daarmee ook geen sporen uitgewist. Uiteindelijk werd er een hakafdruk gevonden van bloed die afkomstig bleek te zijn van de schoen van de dader. Leijgraf kreeg levenslang, maar kwam vlak voor de oorlog vrij na een vijfde verzoek tot amnestie. In februari 1944 kwam hij om bij het bombardement op Nijmegen. Bijzonder is dat we voor het eerst foto’s van de dader en de slachtoffers kunnen laten zien.”
Smartlappenkoning Koos Speenhoff in De Natte
Aan het begin van de 20ste eeuw was Koos Speenhoff een zanger en tekstschrijver die te vergelijken was met André Hazes vele decennia later. Twee liedjes van hem waren in die tijd erg bekend: Daar komen de schutters en Het broekje van Jantje,later ook nog gezongen door de Zangeres zonder naam. ,,Die Speenhoff trad dus een keer op in De Natte, ik vond daar een aankondiging van terug in de archieven van de krant”, aldus Van der Hoeven.
,,Dat lied over Jantje werd als schunnig ervaren omdat er strofes in voorkwamen zoals ‘de billekes komen er deur’. Sommige burgemeesters en veldwachters zetten de zanger zelfs het dorp uit. Maar in feite is het een tragisch verhaal over een arme jongen die geen fatsoenlijke broek had waarna zijn moeder haar jas verknipte om er een broek van te maken. Omdat ze geen jas meer had, kreeg ze de tyfus en de eerste keer dat Jantje zijn nieuwe broekje kon dragen was tijdens de uitvaart.”
Het nummer Daar komen de schutters krijgt een tweede leven. Van der Hoeven maakte een aangepaste tekst voor het refrein, zodat het voortaan altijd opnieuw in de schutterstent van OEV1 gezongen kan worden.
De T-Ford van Dorus
Tussen 1996 en 2014 werden de koningsparen van De Natte traditioneel thuis opgehaald met een oude T-Ford uit 1925. ,,Sjaak Pouwels uit Millingen kocht die auto op een veiling bij de Autotron in Drunen”, vertelt Van der Hoeven. ,,Het was de auto waarin Cees Manders, Dorus dus, in de jaren 60 reed. Hij schreef er zijn hit In mijn hoestbui op vier wielen over. In het archief vond ik een foto van Dorus met de auto in stadion De Kuip. Het nummerbord klopt. Die ZZ staat voor Zeer Zeldzaam. Inmiddels rijdt het ding niet meer, dus worden de koningsparen er ook niet meer mee opgehaald.”
Het boek Nat in de Wei wordt zaterdagmiddag 15.00 uur gepresenteerd in het gebouw van OEV1 aan de Heerbaan. Het is die dag voor 25 euro te koop, daarna voor 27,50 bij de Primera in Millingen.
Bron: De Gelderlander, editie Nijmegen e.o. Tekst: Geert Willems
